Podsumowanie ofert Liczba ofert: 1. |
 | Studia nad historią szaty roślinnej i krajobrazu Borów Tucholskich | Anna Filbrandt-Czaja | Naukowe Uniwersyte Wydawnictwo |
| lideria.pl | od 60.18PLN | ||
 Studia nad historią szaty roślinnej i krajobrazu Borów Tucholskich za 60.18 zł Cena: 60.18 zł 1. WSTĘP Obiektem badań niniejszej pracy jest krajobraz rozumiany jako podstawowy poziom organizacji biosfery. Istnieje wiele definicji tego pojęcia. W ogólnym rozumieniu krajobraz oznacza „kompleksowy system składający się z form rzeźby i wód, roślinności i gleb, skał i atmosfery" (Zonne-veld 1990, s. 8). Według Berga (1962) krajobraz to obszar zawierający swoiste, właściwe danemu fragmentowi powierzchni Ziemi elementy, takie jak ukształtowanie terenu, gleby, klimat, wody, świat roślinny i zwierzęcy, człowiek i jego działalność. Elementy te łączą się w jedną współzależną całość, odróżniającą się od otaczających ją obszarów. Istotnym elementem krajobrazu jest człowiek. Troll, niemiecki geograf i botanik, w 1939 roku definiował krajobraz jako całość obejmującą geosferę, biosferę i noosferę, czyli sferę rozumu, zwaną też antroposferą (Haase 1989). Krajobraz zawsze podlega wpływom antropogenicznym. Tereny zamieszkałe przez człowieka są w pewnym stopniu przekształcone, a przynajmniej zmienione w stosunku do układów naturalnych. Szczególnie silnie działalność gospodarcza człowieka oddziałuje na strukturę krajobrazu, a zwłaszcza na najważniejszy jego element, jakim jest roślinność. Z jednej strony z gospodarką ludzką wiąże się odlesianie obszarów puszczańskich i poszerzanie terenów użytkowanych rolniczo, z drugiej zaś ponowne wkraczanie lasu na tereny opuszczone przez osadników lub celowe zalesianie gruntów porolnych. Troll (1950) wprowadził również pojęcie „ekologia krajobrazu". Zdefiniował je jako naukę zajmującą się powiązaniami pomiędzy biocenozami i wpływem na nie warunków środowiskowych. Podstawowym zadaniem tej dyscypliny jest analiza krajobrazu i wyjaśnianie jego wielostronnych i zmieniających się zależności. Według Formana i Godrona (1986) w badaniach ekologii krajobrazu najważniejsze są trzy cechy opisujące ten poziom organizacji biosfery. Pierwszą z nich jest struktura obejmująca relacje przestrzenne pomiędzy jednostkami krajobrazowymi. Drugą bardzo ważną właściwością opisującą krajobraz jest funkcjonowanie, czyli interakcja, pomiędzy przestrzennymi jednostkami krajobrazu. Trzecią często opisywaną cechą krajobrazu jest zmienność, czyli przekształcenia struktury i funkcji występujących w nim jednostek ekologicznych w czasie. Krajobraz podlega bowiem ciągłym zmianom, zarówno ekologicznym, jak i kulturowym (Marcucci 2000). Rekonstrukcję przemian krajobrazu umożliwiają metody paleoekologiczne. Wśród nich szczególne miejsce zajmuje analiza pyłkowa, umożliwiająca odtwarzanie historii szaty roślinnej, która jest najważniejszą częścią składową krajobrazu. Dzięki opracowaniu tą metodą wielu stanowisk zrekonstruowano główne etapy sukcesji roślinności zarówno lokalnej, jak i regionalnej. Jednym z kluczowych zadań współczesnej palinologii jest odpowiedź na pytanie, w jakim stopniu spektra pyłkowe odzwierciedlają skład roślinności w otoczeniu analizowanych stanowisk. Zależność, jaka zachodzi pomiędzy składem spektrów pyłkowych a roślinnością, nie jest jednak prostą korelacją i dla jej wyjaśnienia powinno się brać pod uwagę wpływ wielu czynników. Do głównych parametrów, które powinno się uwzględniać, należą różnice w wielkości produkcji pyłku przez różne gatunki roślin i możliwości jego rozprzestrzeniania się (Andersen 1970, Hicks i in. 2001, Broström i in. 2004, Broström i in. 2005) oraz zróżnicowanie obszaru źródłowego pyłku (Hicks 1991, Sugita 1994). Ponadto korelacja pomiędzy kompozycją opadu pyłkowego a występowaniem roślin zależy od typu roślinności (Hicks 1988, Broström i in. 1998, Bunting 2002), wielkości zbiornika sedymentacyjnego oraz warunków środowiskowych (Haberle, Bennett 2001; Hicks 1993). W związku z istnieniem tak skomplikowanych zależności pomiędzy deszczem pyłkowym a zbiorowiskami roślinnymi, dla stworzenia podstaw służących ilościowej, a nie tylko jakościowej interpretacji diagramu, prowadzone są badania współczesnych spektrów pyłkowych (np. Court-Picon i in. 2005; Stutz, Prieto 2003; Mulder 1997; Gaillard i in. 1992,1994; Janssen 1996; Kvavadze 1996; Makohonienko i in. 1998). Ostatnio w badaniach paleoekologicznych zwraca się większą uwagę na przemiany roślinności i krajobrazu zachodzące na przestrzeni ostatnich stu czy dwustu lat. Odtworzenie relacji człowiek-przyroda w ostatnim okresie dostarcza bardzo istotnych wskazówek, jak gospodarować w krajobrazie w przyszłości. Ponadto wyniki analiz palinologicznych obejmujących najmłodsze osady dają możliwość porównania z innymi źródłami informacji. Rezultaty analizy pyłkowej konfrontowane są z danymi historycznymi. Określenie wieku poszczególnych spektrów pozwala na ustalenie, w jaki sposób w zapisie palinologicznym odzwierciedla się intesywność procesów osadniczych i różnorodność działań gospodarczych (Baker i in. 1993; Duli 1999; Van der Knaap i in. 2000; Tinner i in. 1998; Dijkstra, van Mourik 1996). Wykonywane są również prace, w których wyniki analizy pyłkowej prób powierzchniowych lub stropowych porównuje się z rezultatami analiz odwzorowań krajobrazu na mapach bądź na zdjęciach lotniczych (Favre i in. 2008; Święta-Musznicka 2007; Filbrandt-Czaja, Dahlke 2007; Yeski i in. 2005; Nielsen 2003; Odgaard, Rasmussen 2000). Celem tych prac jest próba interpretacji zapisu palinologicznego w kategoriach zmian struktury krajobrazu. Przybliżają one ilościowe rekonstrukcje przemian szaty roślinnej. Wykorzystanie materiałów kartograficznych umożliwia też stosowanie nowych technologii Systemu Informacji Geograficznej (GIS). Nadrzędnym zadaniem GIS jest stworzenie zbioru informacji aktualnej (niezbędnej do prawidłowego zarządzania terenem, modelowania i prognozowania jego stanów przyszłych) oraz informacji archiwalnej (wykorzystywanej w analizach retrospektywnych) (Kistowski, Iwańska 1997). W niniejszej pracy krajobraz wybranych fragmentów Borów Tucholskich poddano analizom zmian struktury. W badaniach wykorzystano informacje pochodzące z trzech źródeł. Podstawowym źródłem wiedzy o zmianach zalesienia, umożliwiającej odtworzenie historii roślinności i krajobrazu, są wyniki analiz pyłkowych. Rekonstrukcji przyrodniczych w analizowanym regionie dokonano w oparciu o rezultaty badań palinologicznych głębokowodnego rdzenia osadów limnicznych jeziora Jelonek, położonego we wschodniej części Borów Tucholskich. W czasie interpretacji wyników analizy pyłkowej korzystano również z rezultatów badań kopalnych okrzemek i wioślarek. Ponadto przeanalizowano palinologicznie stropowe partie profili sześciu zbiorników wodnych usytuowanych w centralnej i wschodniej części regionu. Rezultaty badań osadów stropowych pozwoliły na odtworzenie przemian szaty roślinnej, które dokonały się w otoczeniu analizowanych jezior w ostatnich dwóch stuleciach. Kolejnym źródłem informacji jest literatura opisująca historię terenu od XV wieku. Dane w niej zawarte najczęściej nie są wynikami dokładnych pomiarów stopnia odlesienia czy zalesienia terenu. Informują jednak o stopniu zaludnienia analizowanych powierzchni i rodzaju prowadzonej działalności gospodarczej. Trzecie źródło danych stanowią materiały kartograficzne. Mapy dostarczają informacji na temat zmian zachodzących w krajobrazie badanego terenu na przestrzeni ostatnich dwustu lat. Źródła te informują nie tylko o lesistości, ale także o innych formach pokrycia terenu, a tym samym o całej strukturze krajobrazu. Ocenie zmienności struktury krajobrazu wschodniej i środkowej części Borów Tucholskich poświęcona jest druga część pracy. Oparto się w niej na pomiarach wskaźników struktury krajobrazu na wersjach numerycznych map topograficznych regionu wykonanych w technologii GIS, ukazujących zmiany pokrycia terenu w ostatnich 200 latach. Główne cele pracy to: 1. rekonstrukcja postglacjalnej historii roślinności wschodniej części Borów Tucholskich w oparciu o analizę pyłkową osadów jeziora Jelonek oraz przy wykorzystaniu danych palinologicznych z innych stanowisk z tego terenu, 2. odtworzenie głównych etapów antropopresji w rejonie analizowanego stanowiska na podstawie wyników analizy pyłowej, 3. porównanie sukcesji roślinności we wschodniej i zachodniej części Borów Tucholskich w oparciu o rezultaty analiz pyłkowych i numerycznych, 4. określenie zmian struktury krajobrazu w okresie ostatnich 200 lat na wybranych powierzchniach badawczych zlokalizowanych we wschodniej i centralnej części Borów Tucholskich na podstawie analizy wskaźników krajobrazu obliczonych z analizowanych map, 5. odtworzenie zmian zaludnienia w rejonie powierzchni badawczych na podstawie źródeł pisanych, 6. określenie zależności między kompozycją spektrów pyłkowych a strukturą krajobrazu odczytaną z map na podstawie porównania proporcji AP/NAP (udział pyłku drzew do pyłku roślin zienych) i PL/PNL (udział powierzchni leśnej podzielony przez powierzchnię nieleśną), 7. wykazanie celowości korzystania z różnych źródeł danych w analizach dotyczących przeszłości krajobrazu. | |||
