Podsumowanie ofert Liczba ofert: 4. |
 | Sztuka rozumienia. Poszukiwania filozofii archaicznej | Jerzy Oniszczuk | ebookpoint |
| ebookpoint.pl | od 47.63PLN | ||
 Sztuka rozumienia. Poszukiwania filozofii archaicznej za 47.63 zł Cena: 47.63 zł Grecki okres archaiczny traktowany jest jako szczególnie znaczący dla rozwoju niezwykle wyrafinowanej kultury. Badania nad archaicznymi czasami historycznymi, rekonstrukcja obrazów ówczesnych praktyk, rozwoju relacji społecznych, ludzkich wartości i wreszcie "ewoluujące" ogólne wizje filozoficzne spowodowały, że starożytna Grecja kojarzy się z wysoką kulturą i sztuką, filozofią i nauką, z konstrukcją polis, demokracją i kodeksami prawa. Co ważne, owa epoka dostarczyła wielu podstawowych pojęć używanych do dzisiaj, takich jak demokracja, tyrania, polityka, wolność, równość, samorządność czy sprawiedliwość. Wyszła zaś od postawienia wielkich pytań o zasady rządzące kosmosem i prawa kierujące ludźmi. To wówczas położono fundamenty europejskiej filozofii, mistyki i co istotne - nauki. Zainteresowano się kwestią reguł rządzących wszelkim ładem. Te rozważania, które budowały kulturę grecką po tzw. wiekach ciemnych, zaproponowały ostatecznie interpretacje, pojęcia i idee ważne dla kultury europejskiej. Bez nich nie byłoby najpierw greckiej tradycji klasycznej i zapewne inaczej wyglądałaby historia i współczesność społeczeństw - nie tylko europejskich - ich kultury, nauki, a zwłaszcza ustrojów państw i prawa. Mądrość najstarszych przemyśleń, także dla współczesnej refleksji i praktyki, ma niezwykłą wartość. Początki filozoficznej refleksji nad losem i naturą człowieka, nad światem i polis, nad prawem, które rządzi kosmosem i ludzką rzeczywistością zawarte są w epoce archaicznej, a ich korzenie wyrastają z kwestii poruszanych w epopejach Homera. | |||
 | Sztuka rozumienia | ZAKŁADKA DO KSIĄŻEK GRATIS DO KAŻDEGO ZAMÓWIENIA | Oniszczuk Jerzy | SGH – Szkoła Główna Handlowa w Warszawie |
| nieprzeczytane.pl | od 54.06PLN | ||
 Sztuka rozumienia | ZAKŁADKA DO KSIĄŻEK GRATIS DO KAŻDEGO ZAMÓWIENIA za 54.06 zł Cena: 54.06 zł Wstęp Grecki okres archaiczny traktowany jest jako szczególnie znaczący dlarozwoju niezwykle wyrafinowanej kultury. Badania nad archaicznymi czasamihistorycznymi, rekonstrukcja obrazów ówczesnych praktyk, rozwoju relacjispołecznych, ludzkich wartości i wreszcie "ewoluujące" ogólne wizjefilozoficzne spowodowały, że starożytna Grecja kojarzy się z wysoką kulturą isztuką, filozofią i nauką, z konstrukcją polis, demokracją i kodeksami prawa.Co ważne, owa epoka dostarczyła wielu podstawowych pojęć używanych do dzisiaj,takich jak demokracja, tyrania, polityka, wolność, równość, samorządność czysprawiedliwość. Wyszła zaś od postawienia wielkich pytań o zasady rządzącekosmosem i prawa kierujące ludźmi. To wówczas położono fundamenty europejskiejfilozofii, mistyki i co istotne - nauki. Zainteresowano się kwestią regułrządzących wszelkim ładem. Te rozważania, które budowały kulturę grecką po tzw.wiekach ciemnych, zaproponowały ostatecznie interpretacje, pojęcia i idee ważnedla kultury europejskiej. Bez nich nie byłoby najpierw greckiej tradycjiklasycznej i zapewne inaczej wyglądałaby historia i współczesność społeczeństw- nie tylko europejskich - ich kultury, nauki, a zwłaszcza ustrojów państw iprawa. Mądrość najstarszych przemyśleń, także dla współczesnej refleksji ipraktyki, ma niezwykłą wartość. Stale uczestniczą w wypracowaniu lepszychargumentów w debacie teoretycznej i służą dokonywaniu wyborów praktycznych między różnymi przedsięwzięciami ludzkimi .Owe mądrości to ?skała macierzysta" kultury europejskiej, a zwłaszcza jejhumanistycznej części. Świadomość tej treści, a nade wszystko postępowaniezgodnie z jej rozumno-umiarkowanymi i etycznymi zasadami sprawiło, że częśćEuropejczyków okazała się być ?piśmiennymi" ludźmi. Owe osiągnięciastanowią wielki zbiór ostrzeżeń przed popełnianiem hybris i wskazań właściwegodziałania. Początki filozoficznej refleksji nadlosem i naturą człowieka, nad światem i polis, nad prawem, które rządzikosmosem i ludzką rzeczywistością zawarte są w epoce archaicznej, a ichkorzenie wyrastają z kwestii poruszanych w epopejach Homera. Archaiczna epoka,niezwykła dla rozwoju myśli filozoficznej Grecji i Europy, rozpoczęła się niecoprzed 600 r. p.n.e., zaś jej koniec przypada na lata przed 400 r. p.n.e. (ok.630 do 438 r. p.n.e.) . Ale można tu dodać, że w historii kultury i sztukipojęcie okresu archaicznego używa się na określenie epoki, której początekwyznacza pojawienie się pisma (VIII w.), a która trwa do wybuchu wojengrecko-perskich (początek V w.). Z kolei V w. został określony jako klasyczny zuwagi na niebywały rozkwit sztuki (np. Fidiasz) i dla odróżnienia od okresuwcześniejszego. W tym ujęciu termin ?archaiczny" odnosił się do czegośjeszcze niedoskonałego, słabszego, gorszego, a więc miał znaczenie wartościujące.Współcześnie, po odkryciach osiągnięć epoki archaicznej, ów termin"archaiczny" stracił swój dawny, ocenny charakter . W okresiearchaicznym, przy najszerszym ujęciu obejmującym nawet lata od ok. 800 do 480r., miały wykształcić się wszystkie elementy tworzące cywilizację grecką, tj.począwszy od poezji, architektury i planowania miast, aż po sztukę i filozofię. Owa nagła końcowa data epoki archaicznej zbiega się z wybuchem drugiej wojnyperskiej. I zapewne o tej dacie politycznej można powiedzieć, że raczejkonwencjonalnie nadaje się do zamknięcia epoki. Za tą datą nie stoi rozwinięteuzasadnienie merytoryczne, zwłaszcza że od 479 r. poezja, sztuka i filozofiastały się inne. Na przykład całkiem nowa filozofia pojawiła się dopiero wpołowie życia Sokratesa. Charakterystyczny dla epoki archaicznej był wynalazekpoznania empirycznego (zmysłowego) i racjonalnego, przy czym ze spekulacjąrozumową wiązano cnotę umiaru; fundamentalne zaś dla Sokratesa, inicjującegoepokę klasyczną, okazało się odkrycie sensu moralności i wyposażenieracjonalności w klucz moralny, tj. w kryterium oceny prawidłowości myślenia. Odtego momentu pojawia się pogląd, że zachowanie niemoralne nie może byćracjonalne. Zachowanie będzie racjonalne, o ile będzie etyczne, tj. będziesłużyło dodatnim wartościom. Zatem wcześniejsze wizje poetów, mędrców imyślicieli przyrody przygotowały projekt Sokratesa uznający, że filozofia zapomocą drogi rozumowej nauczy, jak docierać do tego, co dobre, sprawiedliwe ipożyteczne. Powszechne jest uznanie dla filozoficznego sposobu rozważań jako kluczowegodla "uruchomienia" poznawczej i innowacyjnej mechaniki myślenialudzkiego. O znaczeniu poznawania wspomniał już Arystoteles w Metafizyce,mówiąc, że ludzie z natury dążą do niego, czego dowodzi zainteresowaniezmysłami. Poznanie i zdolność rozumienia, wedle filozofa, należą bardziej dowiedzy niż do doświadczenia. I to o ludziach wiedzy twierdził, że są mądrzejsiod empiryków, gdyż "mądrość zależna jest we wszystkich przypadkach raczejod wiedzy" (Arystoteles). Uzasadnia to okoliczność, że "empirycyznają skutek (TO OTI), ale nie znają przyczyny (TO SIÓTI), a teoretycy znają iskutek, i przyczynę" (Arystoteles). Człowiek, który posiada wiedzę, mamożliwość uczenia. Postrzeżeń zmysłowych filozof nie uznał za wiedzę prawdziwą(sophia), mimo że dostarczają autorytatywnej wiedzy o poszczególnych faktach,bowiem nie odpowiadają na pytanie "dlaczego"; np. mówią, że ogieńjest gorący, ale nie objaśniają przyczyny. Empiryk miał więc być mądrzejszy odosób dysponujących wrażeniami zmysłowymi, uczony zaś od empiryka, naukiteoretyczne miały zawierać więcej mądrości niż wytwórcze. O mądrości filozofmówił, że jest wiedzą dotyczącą pierwszych przyczyn i zasad . Fundamentalną kwestią jest zakres zainteresowań przedmiotu filozofii. W jejtradycyjnej, ogólnej systematyce wyróżniano zagadnienia ontologiczne (dotyczącebytu, rzeczywistości), poznawcze (epistemologiczne) i aksjologiczne. Rozważaniafilozoficzne związano z trzema kwestiami: 1) co jest przedmiotem refleksji, 2)jak można to coś poznawać i 3) dlaczego należy to coś rozważać. Refleksje ztego obszaru powoli nabierały cech nauk szczegółowych. To zaś, co polegabardziej na wartościowaniu, na uznawaniu, co jest ważne w życiu ludzkim, jakiedobra stanowią o człowieczeństwie, ma cechować refleksję filozoficzną. Powyższeuwagi nie objaśniają impulsu i sensu rozwoju myślenia filozoficznego. Nadtozabrakłoby bardziej szczegółowych prób odpowiedzi na różne pytania dotycząceprzede wszystkim prawa, które jest fundamentem budowli - relacji między ludźmiw społeczeństwie, a w tym np. o źródła autorytetu prawa, a jeszcze bardziejobjaśnień kluczowej kwestii, dlaczego owo prawo nie jest wyłącznie narzędziemwładzy (autorytetu), ale także przeciw władzy (np. świat praw człowieka). Ważnajest zatem kwestia, jak sens filozofowania ujmują zwłaszcza starożytnimyśliciele - ojcowie założyciele tego sposobu objaśniania świata i człowieka.Tym bardziej że głębszy namysł nad współczesnymi problemami ludzi dostrzegasens sięgania do najstarszych rozważań mimo takich opinii, które objaśniającysens wiążą tylko ze współczesnymi szczegółowymi naukami. Zatem w nauce prawadowodzi się np., że jurysprudencja, która nie zna filozofii i historii prawa,jest "ślepa i porusza się po omacku", zaś szczegółowa wiedza"gałęziowa" okazuje się płytka i uproszczona, jeżeli pomija dorobekantycznej kultury . Podobny pogląd dotyczy wąskiej techniczno-technologicznejwiedzy z zakresu innych dyscyplin, jak np. ekonomii, medycyny, polityki, anawet nauk politechnicznych. W każdym razie ważne dla tzw. mądrości prawa jestodnotowanie zakresu problemów filozoficzno-prawnych w stosunku do obszarówfilozofii w ogóle. W tym obszarze wyrażany bywa pogląd, że na tradycyjną listęproblemów filozoficznych "zachodzą" problemy refleksjifilozoficzno-prawnej, a obejmują one: 1) logikę, polegającą na badaniupoprawności rozumowania; 2) epistemologię, obejmującą "badanie zasadnościnaszych roszczeń do wiedzy, stałe próby odpowiadania na pytanie "Skądwiesz?"; 3) metafizykę badającą inną rzeczywistość niż ta, którą badająhistoria oraz nauki empiryczne i matematyczne (zajmuje się ona równieżkategoriami, o których powiada się, że składają się na ludzką myśl, takimi jaksubstancja, atrybut, liczba"; 4) badanie wartości, a przede wszystkimdobra (etyka) i piękna (estetyka). We wszystkich tych dziedzinach stale będąobecne pytania: ?Co masz na myśli? i Skąd to wiesz?" . Myśl filozoficzno-naukowa świata archaicznego charakteryzowana bywa częstojako poświęcona przyrodzie, co nie jest trafne. Epoka ta ujmowana jest także zprespektywy osiągnięć określanych jako racjonalna teologia. W poszukiwaniachwielu myślicieli, oprócz rozważań nad naturą świata odwołujących się dodoświadczeń zmysłowych, pojawia się również próba pozazmysłowych objaśnieńróżnych zjawisk. Wizje wielu filozofów dotyczące świata i człowieka rozwijałysię w twórczym, ewolucyjnym i interpretacyjnym powiązaniu z innymi"teoretycznymi" poszukiwaniami, jak i dzięki uczestnictwu ich twórcóww określonej rzeczywistości społecznej i politycznej. Podjęto dyskusję orządach nad człowiekiem sił boskich, kosmosu, natury i innego człowieka. Wrezultacie tego wykształciło się fundamentalne podejście rozróżniające między:1) miarą wyznaczaną człowiekowi przez naturę (przyrodę), tj. prawa natury i 2)miarą (regułami), które ludzie (jednostka, wspólnota) wytwarzają dla własnegopostępowania jako skutek swojej woli. Pojawiły się wizje reguł ustanowionychdla człowieka z woli boskiej bądź ludzkiej konwencji - umowy. Projekty epokiarchaicznej objęły ogromny obszar problemów, które współistniały w wielkimskondensowaniu, zanim zaczęły być szczegółowo zgłębiane. Tym, co wyznacza ramynajstarszej filozofii, także refleksji nad normą, jest myśl o wszystkojednoczącej i objaśniającej zasadzie rzeczywistości. Skierowanie natomiastuwagi na objaśniającą zasadę transcendentalną (Sokrates-Platon) oznaczałopojawienie się kolejnej wielkiej wizji filozoficznej i rozwinięcie wieluwcześniejszych rozmyślań prawnych oraz etycznych. Refleksja zaś nad prawem i łademw polis oznaczała nie tylko część filozofii (filozofii prawa), ale dostarczyłapodstaw do ogólnego namysłu nad kosmicznym porządkiem i jego uniwersalnymprawem. Ze względu na fundamentalne znaczenie mądrościowego myślenia o prawach,zasadach, porządku polis czy władzy dla budowy i rozwoju spekulacjifilozoficznej, również obecna refleksja filozoficzna w znacznym stopniupozostaje w ściślejszych relacjach z obszarem określanym jako filozofiapolityki, a zwłaszcza prawa. Otóż te filozofie w sposób szczególny zajmują sięwspomnianymi pojęciami (prawo, ład, zasada, polis, sprawiedliwość), któremiały, jak wspomniano, "założycielskie" znaczenie dla świata myśliarchaicznej. Można tu na marginesie dodać, że termin "filozofiaprawa", który pojawił się pod koniec XVIII w. , w jakimś najbardziej ogólnym ujęciuwyrażać ma coś, co określane bywa jako "mądrość prawnicza", ale takżejest spojrzeniem na "prawo oczyma filozofa" . U podstaw rozważań społeczno-filozoficznych często znajduje się myśl oprawie jako władzy, instrumencie, którym posługuje się rząd, ale na prawospogląda się też z punktu widzenia jego służby rządzonemu człowiekowi. Wnajodleglejszej przeszłości podjęto nie tylko kwestię rozumienia prawa, ale teżjego politycznego stanowienia i wartościowania. Prawo pojmowano jako narzędziewładzy królewskiej, ale też dowodzono, że jego celem jest służyć tzw. dobruwspólnemu, rozważano konflikt ustaw władzy z obyczajami (Sofokles, Antygona).Ważne było uzasadnienie tych poglądów. Pierwsze wyraźnie etyczne podejście doprawa i polityki podjął Sokrates, kończąc tym ostatecznie archaiczne podejściedo prawa i porządku. Odniósł się w ten sposób do sensu prawa i władzy, nadktórym zastanawiali się już najstarsi poeci (np. Homer, Hezjod), opisując owerelacje w świecie olimpijskiego boskiego wzorca i życia arystokratycznego, atakże porządkując kosmiczny i boski świat w myśl swoistej logikigenealogicznej. Ogromną część i podstaw najstarszej filozofii stanowi równieżrefleksja nad porządkiem kosmosu i polis. Kwestią były zwłaszcza zasadytraktowane jako źródło pochodzenia wszystkiego (wytwarzania) i zasady jakoregularności działania wszechświata, polis i człowieka. Te drugie oznaczałyporządkujące prawo, które bądź było związane z tymi pierwszymi zasadami, bądź pojawiłosię w opiniach myślicieli jako wytwór natury ludzkiej. Ale o najstarszejtradycji pojmowania polis i jego prawa można powiedzieć, że ma charakterprawnonaturalny. Owa wizja wpłynęła na przyszłość Europy . Czasy archaiczne traktowane są jako epoka współzawodnictwa (agonu). Jejkorzenie sięgają homeryckiej etyki walki wysławiającej bohaterów wojennych.Odchodząc od owego egonu, archaiczne współzawodnictwo zaproponowało rywalizacjęzwłaszcza w obszarze kultury i sportu, a jego sensem stało się bycie najlepszym. Nie oznacza to, że pohomeryckie czasy porzuciły tradycję związaną ze światemmitów. Ale nowa idea współzawodnictwa zwróciła uwagę na fundamentalny nakazumiarkowania. Przekroczenie go - w postaci hybris - oznaczało niedopuszczalną wświetle ładu boskiego pychę. Nakaz umiarkowania był też "kamieniemwęgielnym" demokracji ateńskiej (Solon). Bez umiaru nie ma demokracji,nakaz umiarkowania okazał się zaś rezultatem racjonalizowania. Refleksja nad archaicznym prawem i filozofią w wytwarzającej je polisodnosi się do jednego z fundamentów wartości konstytuujących podstawę kulturyEuropy. W szczególnie trudnych przypadkach współcześnie orzekający sąd ma dodyspozycji nie tylko inspiracje płynące ze starożytnego prawa rzymskiego,religii judeochrześcijańskiej, ale zwłaszcza z filozofii i prawa greckiego.Archaiczne, a nawet przedarchaiczne myśli i doświadczenia nie są skamieliną,można w nich ciągle poszukiwać inspiracji dla współczesnych koncepcji i ichkrytyki. Pomagają w ostatniej instancji rozstrzygnąć w sporach o wartościach. Spis treści: Wprowadzenie Wykształcaniemądrości filozoficznej - poszukiwanie zasady objaśniającej1. Wstęp2. Problemrekonstrukcji początków filozofii3. Warunkiwykształcania filozofii. Racjonalizowanie, wolność i odwaga inności4.Znaczenie mitu i literatury dla filozofii5. Pojmowaniefilozofii. Namysł filozofa Część II Filozofiaantyczna. Epoka archaiczna1.Pojawienie się filozofii antycznej i jej podział2.Systematyka filozofii przyrody (kosmogonii filozoficznej). Spojrzenie na myślarchaiczną przez filozofię Platona i Arystotelesa Część III Filozofowiejońscy. Odejście od zasady olimpijskiej. Swoboda objaśniania1. Wstęp2. Zakreszagadnień filozofii archaicznej. Mądrość sophoi. Niezależność idei i krytycznaracjonalność. Novum zasady rzeczywistości3. Tales zMiletu. Przechodzenie od myślenia mądrościowego do filozoficznego. Zmysłowo-rozumowe dowodzenie zasady wody4.Anaksymander i zasada apeiron. Rozdzielanie przeciwieństw z zasady5.Anaksymenes z Miletu i zasada aer. Dynamiczna przyczyna rzeczy6.Ksenofanes z Kolofonu. Boski wymiar zasady i człowiek poznający. Projekt racjonalnejteologii7. Znaczeniedorobku Milezyjczyków Część IV Poszukiwaniapitagorejskie. Duchowy sens życiaUżytecznośćwiedzy, władzy, państwa i prawa1. Wstęp.Szkoła pitagorejska2.Pitagorejska zasada-liczba określająca rzeczywistość; harmonia i równowaga;rozumność zasady; ilościowe ujęcie fenomenów jakościowych3.Struktura wszechświata - polis i człowiek jako części kosmosu4.Fundamentalne znaczenie prawa w państwie; naśladowanie sprawiedliwości natury;uwzględnianie zmienności; człowiek jako miara prawa i ?możliwość"wszechświata5.Właściwe sprawowanie władzy; cechy władcy; panowanie ?na mocy prawa";instytucja władzy; wychowanie dla spraw publicznych6.Pitagorejska koncepcja dzielności. Wychowanie na podstawie wiedzy. Harmonijnewspółdziałanie ludzkiej wiedzy, siły i woli. Sens sprawiedliwości7.Pitagorejski sens życia człowieka; znaczenie nauki i poznawania8.Filolaos z Krotonu9. Znaczeniedorobku pitagorejczyków Część V Heraklit zEfezu. Problem dążenia do prawdy. Wieczna sprawiedliwość zmienności wszystkiegoi stawania się1. Wstęp. Problemmilezyjskości Heraklita2.Podmiotowe poznanie. Wiedza i poglądy prywatne. Samoświadomość. Droga do Logos3.Dynamiczna interpretacja świata. Zmienność w wiecznym ścieraniu sięprzeciwieństw. Zasada ognia. Wszechświat bez początku i końca4.Rozumność zasady (logos). Dochodzenie człowieka do prawa natury5. Jednośćstrony społeczno-etycznej z wizją przyrody i jej prawa. Rola dzielności-ważność umysłowej zalety. Mądrość jako zrozumienie6. Dusza ietyka. Poznawcza i sprawcza funkcja duszy7.Rzeczywistość społeczna i prawo. Zmienność stosunków i instytucji społecznychdążących do rozumności. Byt naturalny i społeczny. Polityczna refleksja8.Znaczenie poszukiwań Heraklita Część VI Filozofiaeleatów. Prawda i opinia. Myślenie i byt1. Wstęp.Przedmiot poszukiwań eleackich2.Parmenides z Elei. Prawda i mniemania. Konwencjonalność języka3. Zenon zElei. Dialektyczna polemika. Dowodzenie absurdalności tez4.Melissos z Samos. Uporządkowanie wizji eleackiej Część VII Myśl neojońska.Filozofowie pluraliści1. Wstęp.Myśl pluralistyczna2.Empedokles z Akragas. Wieczność zasad i sił. Odkupienie sensem życia, nauki ifilozofii3.Anaksagoras z Kladzomen. Sprawczość umysłu. Rozwój filozofii ateńskiej Część VIII Projektatomistyczny. Leucyp i Demokryt z Abdery1. Wstęp2. Dwiezasady rzeczywistości - atom i próżnia3. Wiecznyruch atomów. Zasada koniecznej przyczynowości4. Związki5.Kosmogonia i kosmologia6.Mikrokosmos. Człowiek i dusza7. Uczuciai myśl. Wiedza zmysłowa i rozumowa8. Bogowie9. Etyka isens życia10.Praktyczny i konwnencjonalny sens języka11.Społeczeństwo, państwo i prawo. Umowny charakter prawa12.Podsumowanie Część IX Eklektycznifilozofowie przyrody1. Wstęp2.Diogenes z Apollonii3.Archelaos z Aten (i Sokrates) Część X Osiągnięciafilozofii archaicznej (przedsofistycznej). Inspiracje1. Wstęp2. Osiągnięciaw objaśnianiu natury3. Boskośćw ujęciu filozofii najstarszej4.Możliwość poznania. Krytyczne wątpienie. Zmysły i władza myślenia5.Przyrodnicza rzeczywistość wczesnych filozofów6. Zasadai dusza (psuche). Śmiertelność i nieśmiertelność. Natura i intelekt7.Zmienność natury i współzależność jej elementów. Reguła równowagi8.Samodzielność decydowania o życiu. Uniwersalny porządek i polis. Sprawiedliwość9.Sensowność zmian10. Rewolucyjnośćfilozofii archaicznej Część XI Archaiczneobjaśnienia państwa i prawa w ujęciu prafilozofa Solona Część XII Sofiści.Problem naturalnej moralności. Na granicy epoki archaicznej i klasycznej1.Niesofistyczne poszukiwania etyczne w epoce archaicznej2. Ogólnacharakterystyka filozofii sofistycznej. Zasada natury człowieka u podstawfilozofii moralnej. Wpływ doświadczenia polis. Retoryka cechą sofistyki3.Koncepcje sofistyczne4.Mistrzowie pierwszego pokolenia sofistów. Wynalazek umowy społecznej.Techniczny i moralny wymiar wiedzy. Nauczanie dzielności5.Naturalistyczna sofistyka (Hippiasz z Elidy i Antyfon)6. Eryścii sofiści-politycy (Krytiasz, Trazymach z Chalcedonu, Kallikles). Prawosilniejszego7.Relacjaphysis - nomos. Problem charakteru państwa i prawa8. Epilog.Ku nowej filozofii ZakończenieBibliografia | |||
 | Sztuka rozumienia | Oniszczuk Jerzy | SGH – Szkoła Główna Handlowa w Warszawie |
| mestro.pl | od 67.95PLN | ||
 Sztuka rozumienia za 67.95 zł Cena: 67.95 zł Wstęp Grecki okres archaiczny traktowany jest jako szczególnie znaczący dlarozwoju niezwykle wyrafinowanej kultury. Badania nad archaicznymi czasamihistorycznymi, rekonstrukcja obrazów ówczesnych praktyk, rozwoju relacjispołecznych, ludzkich wartości i wreszcie "ewoluujące" ogólne wizjefilozoficzne spowodowały, że starożytna Grecja kojarzy się z wysoką kulturą isztuką, filozofią i nauką, z konstrukcją polis, demokracją i kodeksami prawa.Co ważne, owa epoka dostarczyła wielu podstawowych pojęć używanych do dzisiaj,takich jak demokracja, tyrania, polityka, wolność, równość, samorządność czysprawiedliwość. Wyszła zaś od postawienia wielkich pytań o zasady rządzącekosmosem i prawa kierujące ludźmi. To wówczas położono fundamenty europejskiejfilozofii, mistyki i co istotne - nauki. Zainteresowano się kwestią regułrządzących wszelkim ładem. Te rozważania, które budowały kulturę grecką po tzw.wiekach ciemnych, zaproponowały ostatecznie interpretacje, pojęcia i idee ważnedla kultury europejskiej. Bez nich nie byłoby najpierw greckiej tradycjiklasycznej i zapewne inaczej wyglądałaby historia i współczesność społeczeństw- nie tylko europejskich - ich kultury, nauki, a zwłaszcza ustrojów państw iprawa. Mądrość najstarszych przemyśleń, także dla współczesnej refleksji ipraktyki, ma niezwykłą wartość. Stale uczestniczą w wypracowaniu lepszychargumentów w debacie teoretycznej i służą dokonywaniu wyborów praktycznych między różnymi przedsięwzięciami ludzkimi .Owe mądrości to ?skała macierzysta" kultury europejskiej, a zwłaszcza jejhumanistycznej części. Świadomość tej treści, a nade wszystko postępowaniezgodnie z jej rozumno-umiarkowanymi i etycznymi zasadami sprawiło, że częśćEuropejczyków okazała się być ?piśmiennymi" ludźmi. Owe osiągnięciastanowią wielki zbiór ostrzeżeń przed popełnianiem hybris i wskazań właściwegodziałania. Początki filozoficznej refleksji nadlosem i naturą człowieka, nad światem i polis, nad prawem, które rządzikosmosem i ludzką rzeczywistością zawarte są w epoce archaicznej, a ichkorzenie wyrastają z kwestii poruszanych w epopejach Homera. Archaiczna epoka,niezwykła dla rozwoju myśli filozoficznej Grecji i Europy, rozpoczęła się niecoprzed 600 r. p.n.e., zaś jej koniec przypada na lata przed 400 r. p.n.e. (ok.630 do 438 r. p.n.e.) . Ale można tu dodać, że w historii kultury i sztukipojęcie okresu archaicznego używa się na określenie epoki, której początekwyznacza pojawienie się pisma (VIII w.), a która trwa do wybuchu wojengrecko-perskich (początek V w.). Z kolei V w. został określony jako klasyczny zuwagi na niebywały rozkwit sztuki (np. Fidiasz) i dla odróżnienia od okresuwcześniejszego. W tym ujęciu termin ?archaiczny" odnosił się do czegośjeszcze niedoskonałego, słabszego, gorszego, a więc miał znaczenie wartościujące.Współcześnie, po odkryciach osiągnięć epoki archaicznej, ów termin"archaiczny" stracił swój dawny, ocenny charakter . W okresiearchaicznym, przy najszerszym ujęciu obejmującym nawet lata od ok. 800 do 480r., miały wykształcić się wszystkie elementy tworzące cywilizację grecką, tj.począwszy od poezji, architektury i planowania miast, aż po sztukę i filozofię. Owa nagła końcowa data epoki archaicznej zbiega się z wybuchem drugiej wojnyperskiej. I zapewne o tej dacie politycznej można powiedzieć, że raczejkonwencjonalnie nadaje się do zamknięcia epoki. Za tą datą nie stoi rozwinięteuzasadnienie merytoryczne, zwłaszcza że od 479 r. poezja, sztuka i filozofiastały się inne. Na przykład całkiem nowa filozofia pojawiła się dopiero wpołowie życia Sokratesa. Charakterystyczny dla epoki archaicznej był wynalazekpoznania empirycznego (zmysłowego) i racjonalnego, przy czym ze spekulacjąrozumową wiązano cnotę umiaru; fundamentalne zaś dla Sokratesa, inicjującegoepokę klasyczną, okazało się odkrycie sensu moralności i wyposażenieracjonalności w klucz moralny, tj. w kryterium oceny prawidłowości myślenia. Odtego momentu pojawia się pogląd, że zachowanie niemoralne nie może byćracjonalne. Zachowanie będzie racjonalne, o ile będzie etyczne, tj. będziesłużyło dodatnim wartościom. Zatem wcześniejsze wizje poetów, mędrców imyślicieli przyrody przygotowały projekt Sokratesa uznający, że filozofia zapomocą drogi rozumowej nauczy, jak docierać do tego, co dobre, sprawiedliwe ipożyteczne. Powszechne jest uznanie dla filozoficznego sposobu rozważań jako kluczowegodla "uruchomienia" poznawczej i innowacyjnej mechaniki myślenialudzkiego. O znaczeniu poznawania wspomniał już Arystoteles w Metafizyce,mówiąc, że ludzie z natury dążą do niego, czego dowodzi zainteresowaniezmysłami. Poznanie i zdolność rozumienia, wedle filozofa, należą bardziej dowiedzy niż do doświadczenia. I to o ludziach wiedzy twierdził, że są mądrzejsiod empiryków, gdyż "mądrość zależna jest we wszystkich przypadkach raczejod wiedzy" (Arystoteles). Uzasadnia to okoliczność, że "empirycyznają skutek (TO OTI), ale nie znają przyczyny (TO SIÓTI), a teoretycy znają iskutek, i przyczynę" (Arystoteles). Człowiek, który posiada wiedzę, mamożliwość uczenia. Postrzeżeń zmysłowych filozof nie uznał za wiedzę prawdziwą(sophia), mimo że dostarczają autorytatywnej wiedzy o poszczególnych faktach,bowiem nie odpowiadają na pytanie "dlaczego"; np. mówią, że ogieńjest gorący, ale nie objaśniają przyczyny. Empiryk miał więc być mądrzejszy odosób dysponujących wrażeniami zmysłowymi, uczony zaś od empiryka, naukiteoretyczne miały zawierać więcej mądrości niż wytwórcze. O mądrości filozofmówił, że jest wiedzą dotyczącą pierwszych przyczyn i zasad . Fundamentalną kwestią jest zakres zainteresowań przedmiotu filozofii. W jejtradycyjnej, ogólnej systematyce wyróżniano zagadnienia ontologiczne (dotyczącebytu, rzeczywistości), poznawcze (epistemologiczne) i aksjologiczne. Rozważaniafilozoficzne związano z trzema kwestiami: 1) co jest przedmiotem refleksji, 2)jak można to coś poznawać i 3) dlaczego należy to coś rozważać. Refleksje ztego obszaru powoli nabierały cech nauk szczegółowych. To zaś, co polegabardziej na wartościowaniu, na uznawaniu, co jest ważne w życiu ludzkim, jakiedobra stanowią o człowieczeństwie, ma cechować refleksję filozoficzną. Powyższeuwagi nie objaśniają impulsu i sensu rozwoju myślenia filozoficznego. Nadtozabrakłoby bardziej szczegółowych prób odpowiedzi na różne pytania dotycząceprzede wszystkim prawa, które jest fundamentem budowli - relacji między ludźmiw społeczeństwie, a w tym np. o źródła autorytetu prawa, a jeszcze bardziejobjaśnień kluczowej kwestii, dlaczego owo prawo nie jest wyłącznie narzędziemwładzy (autorytetu), ale także przeciw władzy (np. świat praw człowieka). Ważnajest zatem kwestia, jak sens filozofowania ujmują zwłaszcza starożytnimyśliciele - ojcowie założyciele tego sposobu objaśniania świata i człowieka.Tym bardziej że głębszy namysł nad współczesnymi problemami ludzi dostrzegasens sięgania do najstarszych rozważań mimo takich opinii, które objaśniającysens wiążą tylko ze współczesnymi szczegółowymi naukami. Zatem w nauce prawadowodzi się np., że jurysprudencja, która nie zna filozofii i historii prawa,jest "ślepa i porusza się po omacku", zaś szczegółowa wiedza"gałęziowa" okazuje się płytka i uproszczona, jeżeli pomija dorobekantycznej kultury . Podobny pogląd dotyczy wąskiej techniczno-technologicznejwiedzy z zakresu innych dyscyplin, jak np. ekonomii, medycyny, polityki, anawet nauk politechnicznych. W każdym razie ważne dla tzw. mądrości prawa jestodnotowanie zakresu problemów filozoficzno-prawnych w stosunku do obszarówfilozofii w ogóle. W tym obszarze wyrażany bywa pogląd, że na tradycyjną listęproblemów filozoficznych "zachodzą" problemy refleksjifilozoficzno-prawnej, a obejmują one: 1) logikę, polegającą na badaniupoprawności rozumowania; 2) epistemologię, obejmującą "badanie zasadnościnaszych roszczeń do wiedzy, stałe próby odpowiadania na pytanie "Skądwiesz?"; 3) metafizykę badającą inną rzeczywistość niż ta, którą badająhistoria oraz nauki empiryczne i matematyczne (zajmuje się ona równieżkategoriami, o których powiada się, że składają się na ludzką myśl, takimi jaksubstancja, atrybut, liczba"; 4) badanie wartości, a przede wszystkimdobra (etyka) i piękna (estetyka). We wszystkich tych dziedzinach stale będąobecne pytania: ?Co masz na myśli? i Skąd to wiesz?" . Myśl filozoficzno-naukowa świata archaicznego charakteryzowana bywa częstojako poświęcona przyrodzie, co nie jest trafne. Epoka ta ujmowana jest także zprespektywy osiągnięć określanych jako racjonalna teologia. W poszukiwaniachwielu myślicieli, oprócz rozważań nad naturą świata odwołujących się dodoświadczeń zmysłowych, pojawia się również próba pozazmysłowych objaśnieńróżnych zjawisk. Wizje wielu filozofów dotyczące świata i człowieka rozwijałysię w twórczym, ewolucyjnym i interpretacyjnym powiązaniu z innymi"teoretycznymi" poszukiwaniami, jak i dzięki uczestnictwu ich twórcóww określonej rzeczywistości społecznej i politycznej. Podjęto dyskusję orządach nad człowiekiem sił boskich, kosmosu, natury i innego człowieka. Wrezultacie tego wykształciło się fundamentalne podejście rozróżniające między:1) miarą wyznaczaną człowiekowi przez naturę (przyrodę), tj. prawa natury i 2)miarą (regułami), które ludzie (jednostka, wspólnota) wytwarzają dla własnegopostępowania jako skutek swojej woli. Pojawiły się wizje reguł ustanowionychdla człowieka z woli boskiej bądź ludzkiej konwencji - umowy. Projekty epokiarchaicznej objęły ogromny obszar problemów, które współistniały w wielkimskondensowaniu, zanim zaczęły być szczegółowo zgłębiane. Tym, co wyznacza ramynajstarszej filozofii, także refleksji nad normą, jest myśl o wszystkojednoczącej i objaśniającej zasadzie rzeczywistości. Skierowanie natomiastuwagi na objaśniającą zasadę transcendentalną (Sokrates-Platon) oznaczałopojawienie się kolejnej wielkiej wizji filozoficznej i rozwinięcie wieluwcześniejszych rozmyślań prawnych oraz etycznych. Refleksja zaś nad prawem i łademw polis oznaczała nie tylko część filozofii (filozofii prawa), ale dostarczyłapodstaw do ogólnego namysłu nad kosmicznym porządkiem i jego uniwersalnymprawem. Ze względu na fundamentalne znaczenie mądrościowego myślenia o prawach,zasadach, porządku polis czy władzy dla budowy i rozwoju spekulacjifilozoficznej, również obecna refleksja filozoficzna w znacznym stopniupozostaje w ściślejszych relacjach z obszarem określanym jako filozofiapolityki, a zwłaszcza prawa. Otóż te filozofie w sposób szczególny zajmują sięwspomnianymi pojęciami (prawo, ład, zasada, polis, sprawiedliwość), któremiały, jak wspomniano, "założycielskie" znaczenie dla świata myśliarchaicznej. Można tu na marginesie dodać, że termin "filozofiaprawa", który pojawił się pod koniec XVIII w. , w jakimś najbardziej ogólnym ujęciuwyrażać ma coś, co określane bywa jako "mądrość prawnicza", ale takżejest spojrzeniem na "prawo oczyma filozofa" . U podstaw rozważań społeczno-filozoficznych często znajduje się myśl oprawie jako władzy, instrumencie, którym posługuje się rząd, ale na prawospogląda się też z punktu widzenia jego służby rządzonemu człowiekowi. Wnajodleglejszej przeszłości podjęto nie tylko kwestię rozumienia prawa, ale teżjego politycznego stanowienia i wartościowania. Prawo pojmowano jako narzędziewładzy królewskiej, ale też dowodzono, że jego celem jest służyć tzw. dobruwspólnemu, rozważano konflikt ustaw władzy z obyczajami (Sofokles, Antygona).Ważne było uzasadnienie tych poglądów. Pierwsze wyraźnie etyczne podejście doprawa i polityki podjął Sokrates, kończąc tym ostatecznie archaiczne podejściedo prawa i porządku. Odniósł się w ten sposób do sensu prawa i władzy, nadktórym zastanawiali się już najstarsi poeci (np. Homer, Hezjod), opisując owerelacje w świecie olimpijskiego boskiego wzorca i życia arystokratycznego, atakże porządkując kosmiczny i boski świat w myśl swoistej logikigenealogicznej. Ogromną część i podstaw najstarszej filozofii stanowi równieżrefleksja nad porządkiem kosmosu i polis. Kwestią były zwłaszcza zasadytraktowane jako źródło pochodzenia wszystkiego (wytwarzania) i zasady jakoregularności działania wszechświata, polis i człowieka. Te drugie oznaczałyporządkujące prawo, które bądź było związane z tymi pierwszymi zasadami, bądź pojawiłosię w opiniach myślicieli jako wytwór natury ludzkiej. Ale o najstarszejtradycji pojmowania polis i jego prawa można powiedzieć, że ma charakterprawnonaturalny. Owa wizja wpłynęła na przyszłość Europy . Czasy archaiczne traktowane są jako epoka współzawodnictwa (agonu). Jejkorzenie sięgają homeryckiej etyki walki wysławiającej bohaterów wojennych.Odchodząc od owego egonu, archaiczne współzawodnictwo zaproponowało rywalizacjęzwłaszcza w obszarze kultury i sportu, a jego sensem stało się bycie najlepszym. Nie oznacza to, że pohomeryckie czasy porzuciły tradycję związaną ze światemmitów. Ale nowa idea współzawodnictwa zwróciła uwagę na fundamentalny nakazumiarkowania. Przekroczenie go - w postaci hybris - oznaczało niedopuszczalną wświetle ładu boskiego pychę. Nakaz umiarkowania był też "kamieniemwęgielnym" demokracji ateńskiej (Solon). Bez umiaru nie ma demokracji,nakaz umiarkowania okazał się zaś rezultatem racjonalizowania. Refleksja nad archaicznym prawem i filozofią w wytwarzającej je polisodnosi się do jednego z fundamentów wartości konstytuujących podstawę kulturyEuropy. W szczególnie trudnych przypadkach współcześnie orzekający sąd ma dodyspozycji nie tylko inspiracje płynące ze starożytnego prawa rzymskiego,religii judeochrześcijańskiej, ale zwłaszcza z filozofii i prawa greckiego.Archaiczne, a nawet przedarchaiczne myśli i doświadczenia nie są skamieliną,można w nich ciągle poszukiwać inspiracji dla współczesnych koncepcji i ichkrytyki. Pomagają w ostatniej instancji rozstrzygnąć w sporach o wartościach. Spis treści: Wprowadzenie Wykształcaniemądrości filozoficznej - poszukiwanie zasady objaśniającej1. Wstęp2. Problemrekonstrukcji początków filozofii3. Warunkiwykształcania filozofii. Racjonalizowanie, wolność i odwaga inności4.Znaczenie mitu i literatury dla filozofii5. Pojmowaniefilozofii. Namysł filozofa Część II Filozofiaantyczna. Epoka archaiczna1.Pojawienie się filozofii antycznej i jej podział2.Systematyka filozofii przyrody (kosmogonii filozoficznej). Spojrzenie na myślarchaiczną przez filozofię Platona i Arystotelesa Część III Filozofowiejońscy. Odejście od zasady olimpijskiej. Swoboda objaśniania1. Wstęp2. Zakreszagadnień filozofii archaicznej. Mądrość sophoi. Niezależność idei i krytycznaracjonalność. Novum zasady rzeczywistości3. Tales zMiletu. Przechodzenie od myślenia mądrościowego do filozoficznego. Zmysłowo-rozumowe dowodzenie zasady wody4.Anaksymander i zasada apeiron. Rozdzielanie przeciwieństw z zasady5.Anaksymenes z Miletu i zasada aer. Dynamiczna przyczyna rzeczy6.Ksenofanes z Kolofonu. Boski wymiar zasady i człowiek poznający. Projekt racjonalnejteologii7. Znaczeniedorobku Milezyjczyków Część IV Poszukiwaniapitagorejskie. Duchowy sens życiaUżytecznośćwiedzy, władzy, państwa i prawa1. Wstęp.Szkoła pitagorejska2.Pitagorejska zasada-liczba określająca rzeczywistość; harmonia i równowaga;rozumność zasady; ilościowe ujęcie fenomenów jakościowych3.Struktura wszechświata - polis i człowiek jako części kosmosu4.Fundamentalne znaczenie prawa w państwie; naśladowanie sprawiedliwości natury;uwzględnianie zmienności; człowiek jako miara prawa i ?możliwość"wszechświata5.Właściwe sprawowanie władzy; cechy władcy; panowanie ?na mocy prawa";instytucja władzy; wychowanie dla spraw publicznych6.Pitagorejska koncepcja dzielności. Wychowanie na podstawie wiedzy. Harmonijnewspółdziałanie ludzkiej wiedzy, siły i woli. Sens sprawiedliwości7.Pitagorejski sens życia człowieka; znaczenie nauki i poznawania8.Filolaos z Krotonu9. Znaczeniedorobku pitagorejczyków Część V Heraklit zEfezu. Problem dążenia do prawdy. Wieczna sprawiedliwość zmienności wszystkiegoi stawania się1. Wstęp. Problemmilezyjskości Heraklita2.Podmiotowe poznanie. Wiedza i poglądy prywatne. Samoświadomość. Droga do Logos3.Dynamiczna interpretacja świata. Zmienność w wiecznym ścieraniu sięprzeciwieństw. Zasada ognia. Wszechświat bez początku i końca4.Rozumność zasady (logos). Dochodzenie człowieka do prawa natury5. Jednośćstrony społeczno-etycznej z wizją przyrody i jej prawa. Rola dzielności-ważność umysłowej zalety. Mądrość jako zrozumienie6. Dusza ietyka. Poznawcza i sprawcza funkcja duszy7.Rzeczywistość społeczna i prawo. Zmienność stosunków i instytucji społecznychdążących do rozumności. Byt naturalny i społeczny. Polityczna refleksja8.Znaczenie poszukiwań Heraklita Część VI Filozofiaeleatów. Prawda i opinia. Myślenie i byt1. Wstęp.Przedmiot poszukiwań eleackich2.Parmenides z Elei. Prawda i mniemania. Konwencjonalność języka3. Zenon zElei. Dialektyczna polemika. Dowodzenie absurdalności tez4.Melissos z Samos. Uporządkowanie wizji eleackiej Część VII Myśl neojońska.Filozofowie pluraliści1. Wstęp.Myśl pluralistyczna2.Empedokles z Akragas. Wieczność zasad i sił. Odkupienie sensem życia, nauki ifilozofii3.Anaksagoras z Kladzomen. Sprawczość umysłu. Rozwój filozofii ateńskiej Część VIII Projektatomistyczny. Leucyp i Demokryt z Abdery1. Wstęp2. Dwiezasady rzeczywistości - atom i próżnia3. Wiecznyruch atomów. Zasada koniecznej przyczynowości4. Związki5.Kosmogonia i kosmologia6.Mikrokosmos. Człowiek i dusza7. Uczuciai myśl. Wiedza zmysłowa i rozumowa8. Bogowie9. Etyka isens życia10.Praktyczny i konwnencjonalny sens języka11.Społeczeństwo, państwo i prawo. Umowny charakter prawa12.Podsumowanie Część IX Eklektycznifilozofowie przyrody1. Wstęp2.Diogenes z Apollonii3.Archelaos z Aten (i Sokrates) Część X Osiągnięciafilozofii archaicznej (przedsofistycznej). Inspiracje1. Wstęp2. Osiągnięciaw objaśnianiu natury3. Boskośćw ujęciu filozofii najstarszej4.Możliwość poznania. Krytyczne wątpienie. Zmysły i władza myślenia5.Przyrodnicza rzeczywistość wczesnych filozofów6. Zasadai dusza (psuche). Śmiertelność i nieśmiertelność. Natura i intelekt7.Zmienność natury i współzależność jej elementów. Reguła równowagi8.Samodzielność decydowania o życiu. Uniwersalny porządek i polis. Sprawiedliwość9.Sensowność zmian10. Rewolucyjnośćfilozofii archaicznej Część XI Archaiczneobjaśnienia państwa i prawa w ujęciu prafilozofa Solona Część XII Sofiści.Problem naturalnej moralności. Na granicy epoki archaicznej i klasycznej1.Niesofistyczne poszukiwania etyczne w epoce archaicznej2. Ogólnacharakterystyka filozofii sofistycznej. Zasada natury człowieka u podstawfilozofii moralnej. Wpływ doświadczenia polis. Retoryka cechą sofistyki3.Koncepcje sofistyczne4.Mistrzowie pierwszego pokolenia sofistów. Wynalazek umowy społecznej.Techniczny i moralny wymiar wiedzy. Nauczanie dzielności5.Naturalistyczna sofistyka (Hippiasz z Elidy i Antyfon)6. Eryścii sofiści-politycy (Krytiasz, Trazymach z Chalcedonu, Kallikles). Prawosilniejszego7.Relacjaphysis - nomos. Problem charakteru państwa i prawa8. Epilog.Ku nowej filozofii ZakończenieBibliografia | |||
| Sztuka rozumienia | Oniszczuk Jerzy | SGH – Szkoła Główna Handlowa w Warszawie |
| profit24.pl | od 70.38PLN | ||
Sztuka rozumienia za 70.38 zł Cena: 70.38 zł Wstęp Grecki okres archaiczny traktowany jest jako szczególnie znaczący dla rozwoju niezwykle wyrafinowanej kultury. Badania nad archaicznymi czasami historycznymi, rekonstrukcja obrazów ówczesnych praktyk, rozwoju relacji społecznych, ludzkich wartości i wreszcie "ewoluujące" ogólne wizje filozoficzne spowodowały, że starożytna Grecja kojarzy się z wysoką kulturą i sztuką, filozofią i nauką, z konstrukcją polis, demokracją i kodeksami prawa. Co ważne, owa epoka dostarczyła wielu podstawowych pojęć używanych do dzisiaj, takich jak demokracja, tyrania, polityka, wolność, równość, samorządność czy sprawiedliwość. Wyszła zaś od postawienia wielkich pytań o zasady rządzące kosmosem i prawa kierujące ludźmi. To wówczas położono fundamenty europejskiej filozofii, mistyki i co istotne - nauki. Zainteresowano się kwestią reguł rządzących wszelkim ładem. Te rozważania, które budowały kulturę grecką po tzw. wiekach ciemnych, zaproponowały ostatecznie interpretacje, pojęcia i idee ważne dla kultury europejskiej. Bez nich nie byłoby najpierw greckiej tradycji klasycznej i zapewne inaczej wyglądałaby historia i współczesność społeczeństw - nie tylko europejskich - ich kultury, nauki, a zwłaszcza ustrojów państw i prawa. Mądrość najstarszych przemyśleń, także dla współczesnej refleksji i praktyki, ma niezwykłą wartość. Stale uczestniczą w wypracowaniu lepszych argumentów w debacie teoretycznej i służą dokonywaniu wyborów praktycznych między różnymi przedsięwzięciami ludzkimi . Owe mądrości to ?skała macierzysta" kultury europejskiej, a zwłaszcza jej humanistycznej części. Świadomość tej treści, a nade wszystko postępowanie zgodnie z jej rozumno-umiarkowanymi i etycznymi zasadami sprawiło, że część Europejczyków okazała się być ?piśmiennymi" ludźmi. Owe osiągnięcia stanowią wielki zbiór ostrzeżeń przed popełnianiem hybris i wskazań właściwego działania. Początki filozoficznej refleksji nad losem i naturą człowieka, nad światem i polis, nad prawem, które rządzi kosmosem i ludzką rzeczywistością zawarte są w epoce archaicznej, a ich korzenie wyrastają z kwestii poruszanych w epopejach Homera. Archaiczna epoka, niezwykła dla rozwoju myśli filozoficznej Grecji i Europy, rozpoczęła się nieco przed 600 r. p.n.e., zaś jej koniec przypada na lata przed 400 r. p.n.e. (ok. 630 do 438 r. p.n.e.) . Ale można tu dodać, że w historii kultury i sztuki pojęcie okresu archaicznego używa się na określenie epoki, której początek wyznacza pojawienie się pisma (VIII w.), a która trwa do wybuchu wojen grecko-perskich (początek V w.). Z kolei V w. został określony jako klasyczny z uwagi na niebywały rozkwit sztuki (np. Fidiasz) i dla odróżnienia od okresu wcześniejszego. W tym ujęciu termin ?archaiczny" odnosił się do czegoś jeszcze niedoskonałego, słabszego, gorszego, a więc miał znaczenie wartościujące. Współcześnie, po odkryciach osiągnięć epoki archaicznej, ów termin "archaiczny" stracił swój dawny, ocenny charakter . W okresie archaicznym, przy najszerszym ujęciu obejmującym nawet lata od ok. 800 do 480 r., miały wykształcić się wszystkie elementy tworzące cywilizację grecką, tj. począwszy od poezji, architektury i planowania miast, aż po sztukę i filozofię . Owa nagła końcowa data epoki archaicznej zbiega się z wybuchem drugiej wojny perskiej. I zapewne o tej dacie politycznej można powiedzieć, że raczej konwencjonalnie nadaje się do zamknięcia epoki. Za tą datą nie stoi rozwinięte uzasadnienie merytoryczne, zwłaszcza że od 479 r. poezja, sztuka i filozofia stały się inne. Na przykład całkiem nowa filozofia pojawiła się dopiero w połowie życia Sokratesa. Charakterystyczny dla epoki archaicznej był wynalazek poznania empirycznego (zmysłowego) i racjonalnego, przy czym ze spekulacją rozumową wiązano cnotę umiaru; fundamentalne zaś dla Sokratesa, inicjującego epokę klasyczną, okazało się odkrycie sensu moralności i wyposażenie racjonalności w klucz moralny, tj. w kryterium oceny prawidłowości myślenia. Od tego momentu pojawia się pogląd, że zachowanie niemoralne nie może być racjonalne. Zachowanie będzie racjonalne, o ile będzie etyczne, tj. będzie służyło dodatnim wartościom. Zatem wcześniejsze wizje poetów, mędrców i myślicieli przyrody przygotowały projekt Sokratesa uznający, że filozofia za pomocą drogi rozumowej nauczy, jak docierać do tego, co dobre, sprawiedliwe i pożyteczne. Powszechne jest uznanie dla filozoficznego sposobu rozważań jako kluczowego dla "uruchomienia" poznawczej i innowacyjnej mechaniki myślenia ludzkiego. O znaczeniu poznawania wspomniał już Arystoteles w Metafizyce, mówiąc, że ludzie z natury dążą do niego, czego dowodzi zainteresowanie zmysłami. Poznanie i zdolność rozumienia, wedle filozofa, należą bardziej do wiedzy niż do doświadczenia. I to o ludziach wiedzy twierdził, że są mądrzejsi od empiryków, gdyż "mądrość zależna jest we wszystkich przypadkach raczej od wiedzy" (Arystoteles). Uzasadnia to okoliczność, że "empirycy znają skutek (TO OTI), ale nie znają przyczyny (TO SIÓTI), a teoretycy znają i skutek, i przyczynę" (Arystoteles). Człowiek, który posiada wiedzę, ma możliwość uczenia. Postrzeżeń zmysłowych filozof nie uznał za wiedzę prawdziwą (sophia), mimo że dostarczają autorytatywnej wiedzy o poszczególnych faktach, bowiem nie odpowiadają na pytanie "dlaczego"; np. mówią, że ogień jest gorący, ale nie objaśniają przyczyny. Empiryk miał więc być mądrzejszy od osób dysponujących wrażeniami zmysłowymi, uczony zaś od empiryka, nauki teoretyczne miały zawierać więcej mądrości niż wytwórcze. O mądrości filozof mówił, że jest wiedzą dotyczącą pierwszych przyczyn i zasad . Fundamentalną kwestią jest zakres zainteresowań przedmiotu filozofii. W jej tradycyjnej, ogólnej systematyce wyróżniano zagadnienia ontologiczne (dotyczące bytu, rzeczywistości), poznawcze (epistemologiczne) i aksjologiczne. Rozważania filozoficzne związano z trzema kwestiami: 1) co jest przedmiotem refleksji, 2) jak można to coś poznawać i 3) dlaczego należy to coś rozważać. Refleksje z tego obszaru powoli nabierały cech nauk szczegółowych. To zaś, co polega bardziej na wartościowaniu, na uznawaniu, co jest ważne w życiu ludzkim, jakie dobra stanowią o człowieczeństwie, ma cechować refleksję filozoficzną. Powyższe uwagi nie objaśniają impulsu i sensu rozwoju myślenia filozoficznego. Nadto zabrakłoby bardziej szczegółowych prób odpowiedzi na różne pytania dotyczące przede wszystkim prawa, które jest fundamentem budowli - relacji między ludźmi w społeczeństwie, a w tym np. o źródła autorytetu prawa, a jeszcze bardziej objaśnień kluczowej kwestii, dlaczego owo prawo nie jest wyłącznie narzędziem władzy (autorytetu), ale także przeciw władzy (np. świat praw człowieka). Ważna jest zatem kwestia, jak sens filozofowania ujmują zwłaszcza starożytni myśliciele - ojcowie założyciele tego sposobu objaśniania świata i człowieka. Tym bardziej że głębszy namysł nad współczesnymi problemami ludzi dostrzega sens sięgania do najstarszych rozważań mimo takich opinii, które objaśniający sens wiążą tylko ze współczesnymi szczegółowymi naukami. Zatem w nauce prawa dowodzi się np., że jurysprudencja, która nie zna filozofii i historii prawa, jest "ślepa i porusza się po omacku", zaś szczegółowa wiedza "gałęziowa" okazuje się płytka i uproszczona, jeżeli pomija dorobek antycznej kultury . Podobny pogląd dotyczy wąskiej techniczno-technologicznej wiedzy z zakresu innych dyscyplin, jak np. ekonomii, medycyny, polityki, a nawet nauk politechnicznych. W każdym razie ważne dla tzw. mądrości prawa jest odnotowanie zakresu problemów filozoficzno-prawnych w stosunku do obszarów filozofii w ogóle. W tym obszarze wyrażany bywa pogląd, że na tradycyjną listę problemów filozoficznych "zachodzą" problemy refleksji filozoficzno-prawnej, a obejmują one: 1) logikę, polegającą na badaniu poprawności rozumowania; 2) epistemologię, obejmującą "badanie zasadności naszych roszczeń do wiedzy, stałe próby odpowiadania na pytanie "Skąd wiesz?"; 3) metafizykę badającą inną rzeczywistość niż ta, którą badają historia oraz nauki empiryczne i matematyczne (zajmuje się ona również kategoriami, o których powiada się, że składają się na ludzką myśl, takimi jak substancja, atrybut, liczba"; 4) badanie wartości, a przede wszystkim dobra (etyka) i piękna (estetyka). We wszystkich tych dziedzinach stale będą obecne pytania: ?Co masz na myśli? i Skąd to wiesz?" . Myśl filozoficzno-naukowa świata archaicznego charakteryzowana bywa często jako poświęcona przyrodzie, co nie jest trafne. Epoka ta ujmowana jest także z prespektywy osiągnięć określanych jako racjonalna teologia. W poszukiwaniach wielu myślicieli, oprócz rozważań nad naturą świata odwołujących się do doświadczeń zmysłowych, pojawia się również próba pozazmysłowych objaśnień różnych zjawisk. Wizje wielu filozofów dotyczące świata i człowieka rozwijały się w twórczym, ewolucyjnym i interpretacyjnym powiązaniu z innymi "teoretycznymi" poszukiwaniami, jak i dzięki uczestnictwu ich twórców w określonej rzeczywistości społecznej i politycznej. Podjęto dyskusję o rządach nad człowiekiem sił boskich, kosmosu, natury i innego człowieka. W rezultacie tego wykształciło się fundamentalne podejście rozróżniające między: 1) miarą wyznaczaną człowiekowi przez naturę (przyrodę), tj. prawa natury i 2) miarą (regułami), które ludzie (jednostka, wspólnota) wytwarzają dla własnego postępowania jako skutek swojej woli. Pojawiły się wizje reguł ustanowionych dla człowieka z woli boskiej bądź ludzkiej konwencji - umowy. Projekty epoki archaicznej objęły ogromny obszar problemów, które współistniały w wielkim skondensowaniu, zanim zaczęły być szczegółowo zgłębiane. Tym, co wyznacza ramy najstarszej filozofii, także refleksji nad normą, jest myśl o wszystko jednoczącej i objaśniającej zasadzie rzeczywistości. Skierowanie natomiast uwagi na objaśniającą zasadę transcendentalną (Sokrates-Platon) oznaczało pojawienie się kolejnej wielkiej wizji filozoficznej i rozwinięcie wielu wcześniejszych rozmyślań prawnych oraz etycznych. Refleksja zaś nad prawem i ładem w polis oznaczała nie tylko część filozofii (filozofii prawa), ale dostarczyła podstaw do ogólnego namysłu nad kosmicznym porządkiem i jego uniwersalnym prawem. Ze względu na fundamentalne znaczenie mądrościowego myślenia o prawach, zasadach, porządku polis czy władzy dla budowy i rozwoju spekulacji filozoficznej, również obecna refleksja filozoficzna w znacznym stopniu pozostaje w ściślejszych relacjach z obszarem określanym jako filozofia polityki, a zwłaszcza prawa. Otóż te filozofie w sposób szczególny zajmują się wspomnianymi pojęciami (prawo, ład, zasada, polis, sprawiedliwość), które miały, jak wspomniano, "założycielskie" znaczenie dla świata myśli archaicznej. Można tu na marginesie dodać, że termin "filozofia prawa", który pojawił się pod koniec XVIII w. , w jakimś najbardziej ogólnym ujęciu wyrażać ma coś, co określane bywa jako "mądrość prawnicza", ale także jest spojrzeniem na "prawo oczyma filozofa" . U podstaw rozważań społeczno-filozoficznych często znajduje się myśl o prawie jako władzy, instrumencie, którym posługuje się rząd, ale na prawo spogląda się też z punktu widzenia jego służby rządzonemu człowiekowi. W najodleglejszej przeszłości podjęto nie tylko kwestię rozumienia prawa, ale też jego politycznego stanowienia i wartościowania. Prawo pojmowano jako narzędzie władzy królewskiej, ale też dowodzono, że jego celem jest służyć tzw. dobru wspólnemu, rozważano konflikt ustaw władzy z obyczajami (Sofokles, Antygona). Ważne było uzasadnienie tych poglądów. Pierwsze wyraźnie etyczne podejście do prawa i polityki podjął Sokrates, kończąc tym ostatecznie archaiczne podejście do prawa i porządku. Odniósł się w ten sposób do sensu prawa i władzy, nad którym zastanawiali się już najstarsi poeci (np. Homer, Hezjod), opisując owe relacje w świecie olimpijskiego boskiego wzorca i życia arystokratycznego, a także porządkując kosmiczny i boski świat w myśl swoistej logiki genealogicznej. Ogromną część i podstaw najstarszej filozofii stanowi również refleksja nad porządkiem kosmosu i polis. Kwestią były zwłaszcza zasady traktowane jako źródło pochodzenia wszystkiego (wytwarzania) i zasady jako regularności działania wszechświata, polis i człowieka. Te drugie oznaczały porządkujące prawo, które bądź było związane z tymi pierwszymi zasadami, bądź pojawiło się w opiniach myślicieli jako wytwór natury ludzkiej. Ale o najstarszej tradycji pojmowania polis i jego prawa można powiedzieć, że ma charakter prawnonaturalny. Owa wizja wpłynęła na przyszłość Europy . Czasy archaiczne traktowane są jako epoka współzawodnictwa (agonu). Jej korzenie sięgają homeryckiej etyki walki wysławiającej bohaterów wojennych. Odchodząc od owego egonu, archaiczne współzawodnictwo zaproponowało rywalizację zwłaszcza w obszarze kultury i sportu, a jego sensem stało się bycie najlepszym . Nie oznacza to, że pohomeryckie czasy porzuciły tradycję związaną ze światem mitów. Ale nowa idea współzawodnictwa zwróciła uwagę na fundamentalny nakaz umiarkowania. Przekroczenie go - w postaci hybris - oznaczało niedopuszczalną w świetle ładu boskiego pychę. Nakaz umiarkowania był też "kamieniem węgielnym" demokracji ateńskiej (Solon). Bez umiaru nie ma demokracji, nakaz umiarkowania okazał się zaś rezultatem racjonalizowania. Refleksja nad archaicznym prawem i filozofią w wytwarzającej je polis odnosi się do jednego z fundamentów wartości konstytuujących podstawę kultury Europy. W szczególnie trudnych przypadkach współcześnie orzekający sąd ma do dyspozycji nie tylko inspiracje płynące ze starożytnego prawa rzymskiego, religii judeochrześcijańskiej, ale zwłaszcza z filozofii i prawa greckiego. Archaiczne, a nawet przedarchaiczne myśli i doświadczenia nie są skamieliną, można w nich ciągle poszukiwać inspiracji dla współczesnych koncepcji i ich krytyki. Pomagają w ostatniej instancji rozstrzygnąć w sporach o wartościach. Spis treści: Wprowadzenie Wykształcanie mądrości filozoficznej - poszukiwanie zasady objaśniającej 1. Wstęp 2. Problem rekonstrukcji początków filozofii 3. Warunki wykształcania filozofii. Racjonalizowanie, wolność i odwaga inności 4. Znaczenie mitu i literatury dla filozofii 5. Pojmowanie filozofii. Namysł filozofa Część II Filozofia antyczna. Epoka archaiczna 1. Pojawienie się filozofii antycznej i jej podział 2. Systematyka filozofii przyrody (kosmogonii filozoficznej). Spojrzenie na myśl archaiczną przez filozofię Platona i Arystotelesa Część III Filozofowie jońscy. Odejście od zasady olimpijskiej. Swoboda objaśniania 1. Wstęp 2. Zakres zagadnień filozofii archaicznej. Mądrość sophoi. Niezależność idei i krytyczna racjonalność. Novum zasady rzeczywistości 3. Tales z Miletu. Przechodzenie od myślenia mądrościowego do filozoficznego. Zmysłowo-rozumowe dowodzenie zasady wody 4. Anaksymander i zasada apeiron. Rozdzielanie przeciwieństw z zasady 5. Anaksymenes z Miletu i zasada aer. Dynamiczna przyczyna rzeczy 6. Ksenofanes z Kolofonu. Boski wymiar zasady i człowiek poznający. Projekt racjonalnej teologii 7. Znaczenie dorobku Milezyjczyków Część IV Poszukiwania pitagorejskie. Duchowy sens życia Użyteczność wiedzy, władzy, państwa i prawa 1. Wstęp. Szkoła pitagorejska 2. Pitagorejska zasada-liczba określająca rzeczywistość; harmonia i równowaga; rozumność zasady; ilościowe ujęcie fenomenów jakościowych 3. Struktura wszechświata - polis i człowiek jako części kosmosu 4. Fundamentalne znaczenie prawa w państwie; naśladowanie sprawiedliwości natury; uwzględnianie zmienności; człowiek jako miara prawa i ?możliwość" wszechświata 5. Właściwe sprawowanie władzy; cechy władcy; panowanie ?na mocy prawa"; instytucja władzy; wychowanie dla spraw publicznych 6. Pitagorejska koncepcja dzielności. Wychowanie na podstawie wiedzy. Harmonijne współdziałanie ludzkiej wiedzy, siły i woli. Sens sprawiedliwości 7. Pitagorejski sens życia człowieka; znaczenie nauki i poznawania 8. Filolaos z Krotonu 9. Znaczenie dorobku pitagorejczyków Część V Heraklit z Efezu. Problem dążenia do prawdy. Wieczna sprawiedliwość zmienności wszystkiego i stawania się 1. Wstęp. Problem milezyjskości Heraklita 2. Podmiotowe poznanie. Wiedza i poglądy prywatne. Samoświadomość. Droga do Logos 3. Dynamiczna interpretacja świata. Zmienność w wiecznym ścieraniu się przeciwieństw. Zasada ognia. Wszechświat bez początku i końca 4. Rozumność zasady (logos). Dochodzenie człowieka do prawa natury 5. Jedność strony społeczno-etycznej z wizją przyrody i jej prawa. Rola dzielności- ważność umysłowej zalety. Mądrość jako zrozumienie 6. Dusza i etyka. Poznawcza i sprawcza funkcja duszy 7. Rzeczywistość społeczna i prawo. Zmienność stosunków i instytucji społecznych dążących do rozumności. Byt naturalny i społeczny. Polityczna refleksja 8. Znaczenie poszukiwań Heraklita Część VI Filozofia eleatów. Prawda i opinia. Myślenie i byt 1. Wstęp. Przedmiot poszukiwań eleackich 2. Parmenides z Elei. Prawda i mniemania. Konwencjonalność języka 3. Zenon z Elei. Dialektyczna polemika. Dowodzenie absurdalności tez 4. Melissos z Samos. Uporządkowanie wizji eleackiej Część VII Myśl neojońska. Filozofowie pluraliści 1. Wstęp. Myśl pluralistyczna 2. Empedokles z Akragas. Wieczność zasad i sił. Odkupienie sensem życia, nauki i filozofii 3. Anaksagoras z Kladzomen. Sprawczość umysłu. Rozwój filozofii ateńskiej Część VIII Projekt atomistyczny. Leucyp i Demokryt z Abdery 1. Wstęp 2. Dwie zasady rzeczywistości - atom i próżnia 3. Wieczny ruch atomów. Zasada koniecznej przyczynowości 4. Związki 5. Kosmogonia i kosmologia 6. Mikrokosmos. Człowiek i dusza 7. Uczucia i myśl. Wiedza zmysłowa i rozumowa 8. Bogowie 9. Etyka i sens życia 10. Praktyczny i konwnencjonalny sens języka 11. Społeczeństwo, państwo i prawo. Umowny charakter prawa 12. Podsumowanie Część IX Eklektyczni filozofowie przyrody 1. Wstęp 2. Diogenes z Apollonii 3. Archelaos z Aten (i Sokrates) Część X Osiągnięcia filozofii archaicznej (przedsofistycznej). Inspiracje 1. Wstęp 2. Osiągnięcia w objaśnianiu natury 3. Boskość w ujęciu filozofii najstarszej 4. Możliwość poznania. Krytyczne wątpienie. Zmysły i władza myślenia 5. Przyrodnicza rzeczywistość wczesnych filozofów 6. Zasada i dusza (psuche). Śmiertelność i nieśmiertelność. Natura i intelekt 7. Zmienność natury i współzależność jej elementów. Reguła równowagi 8. Samodzielność decydowania o życiu. Uniwersalny porządek i polis. Sprawiedliwość 9. Sensowność zmian 10. Rewolucyjność filozofii archaicznej Część XI Archaiczne objaśnienia państwa i prawa w ujęciu prafilozofa Solona Część XII Sofiści. Problem naturalnej moralności. Na granicy epoki archaicznej i klasycznej 1. Niesofistyczne poszukiwania etyczne w epoce archaicznej 2. Ogólna charakterystyka filozofii sofistycznej. Zasada natury człowieka u podstaw filozofii moralnej. Wpływ doświadczenia polis. Retoryka cechą sofistyki 3. Koncepcje sofistyczne 4. Mistrzowie pierwszego pokolenia sofistów. Wynalazek umowy społecznej. Techniczny i moralny wymiar wiedzy. Nauczanie dzielności 5. Naturalistyczna sofistyka (Hippiasz z Elidy i Antyfon) 6. Eryści i sofiści-politycy (Krytiasz, Trazymach z Chalcedonu, Kallikles). Prawo silniejszego 7. Relacjaphysis - nomos. Problem charakteru państwa i prawa 8. Epilog. Ku nowej filozofii Zakończenie Bibliografia | |||
![Głębokie rany - Nele Neuhaus [KSIĄŻKA] - Nele Neuhaus](http://cdn.pozycjonowanie.cloud/6/6-glebokie-rany-nele-neuhaus-ksiazka-nele-neuhaus.jpg)
